معرفی کتاب “توسعه و مبانی تمدن غرب”؛ نگاهی عمیق به روح مدرنیته از منظر شهید آوینی

کتاب “توسعه و مبانی تمدن غرب” اثر گرانقدر شهید سید مرتضی آوینی، که توسط نشر واحه منتشر شده است، به کاوشی عمیق در مفهوم “توسعه” و ریشه‌های آن در تمدن غرب می‌پردازد. این اثر در واقع مجموعه‌ای از مقالات شهید آوینی است که در فاصله سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶ در ماهنامه “جهاد” و با عناوینی چون “تحقیقی مکتبی در باب توسعه و مبانی تمدن غرب” به چاپ رسیده بود. بسیاری از این مقالات در زمان انتشار با نام مستعار منتشر شده بودند، اما شهید آوینی بعدها در یکی از گفت‌وگوهایشان به این مقالات به عنوان زبان ژورنالیستی ساده برای آشنایی اولیه با بحث مدرنیسم و توسعه در غرب اشاره کردند.

تحلیل انتقادی از قلب تمدن غرب:

شهید آوینی در این کتاب، مفهوم توسعه را نه صرفاً یک پیشرفت اقتصادی یا تکامل فرهنگی، بلکه پدیده‌ای پیچیده با مبانی عمیق فلسفی، تاریخی و جامعه‌شناختی معرفی می‌کند. او نشان می‌دهد که چگونه تمدن غرب، مفهوم توسعه را بر پایه‌هایی چون اومانیسم، سکولاریسم و مدرنیته بنا نهاده است. آوینی با نگاهی تیزبین و انتقادی، به تحلیل این مبانی پرداخته و تناقضات و تضادهای درونی توسعه غربی را آشکار می‌سازد. وی پیامدهای بالقوه مخرب این نوع توسعه را برای بشریت و کره زمین مورد بررسی قرار می‌دهد و خواننده را به تأمل درباره معنای واقعی پیشرفت وامی‌دارد.

نگاه آوینی به توسعه و فطرت انسان:

بخشی از این کتاب به این پرسش اساسی می‌پردازد که چرا “توسعه‌یافتگی” به اوتوپیا و آرمان غایی انسان امروز تبدیل شده است. شهید آوینی، توسعه‌یافتگی را یکی از وجوه آرمان‌گرایی بشر غربی می‌داند که در کنار مفاهیمی چون دموکراسی، از یک ایده‌آل واحد نشأت می‌گیرد. او ریشه این گرایش را در فطرت انسان و جستجوی او برای رسیدن به تعادل، زیبایی و جاودانگی می‌داند؛ همان بهشتی که انسان از آن هبوط کرده است. آوینی با استناد به آیات قرآن و تفاسیر علامه طباطبایی، تلاش می‌کند تا ریشه‌های فطری این گرایش‌ها را تبیین کرده و معنای واقعی تکامل انسان را در بازگشت به این وضعیت تعادلی اولیه بداند.

چرا “توسعه و مبانی تمدن غرب” را بخوانیم؟

این کتاب برای هر کسی که دغدغه درک عمیق‌تر تأثیرات تمدن غربی بر فرهنگ ایرانی و جهانی را دارد، منبعی ضروری است. تحلیل عمیق و انتقادی شهید آوینی، خوانندگان را قادر می‌سازد تا با نگاهی نقادانه به مفاهیم رایج توسعه و پیشرفت بنگرند. آوینی نه تنها تمدن غرب را نقد می‌کند، بلکه با ارائه دیدگاهی بدیل، بر اهمیت معنویت و عدالت در رشد واقعی انسان تأکید می‌ورزد. این اثر، ابزاری ارزشمند برای تفکر انتقادی و جست‌وجوی راه‌هایی نوین برای توسعه بر پایه ارزش‌های انسانی و معنوی است.

سید مرتضی آوینی (۱۳۲۶-۱۳۷۲) یکی از برجسته‌ترین چهره‌های فرهنگی و هنری ایران بود که به عنوان نویسنده، فیلم‌ساز و شاعر شناخته می‌شود. او به ویژه با ساخت مستندهایی درباره جنگ تحمیلی، واقعیت‌های جنگ و تأثیرات عمیق آن بر جامعه ایرانی را به تصویر کشید. آوینی با نگاهی فلسفی و انتقادی، به بررسی تأثیرات تمدن غرب بر فرهنگ اسلامی و ایرانی پرداخت و در پی احیای ارزش‌های فرهنگی و تاریخی ایران بود. زبان شاعرانه و نثر ادبی او، توانایی انتقال احساسات عمیق و مفاهیم پیچیده را داشت. تأسیس و مدیریت مجله “سوره” و نگارش مقالات متعدد، او را به یکی از تأثیرگذاران مهم در فرهنگ معاصر ایران تبدیل کرد. شهید آوینی در ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ در حین انجام مأموریت فرهنگی در منطقه جنگی به شهادت رسید و همچنان به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر دفاع مقدس در ایران شناخته می‌شود.